Türkiye’de İpekböcekçiliği

Türkiye’de ipekböcekçiliği ilmi esaslar dahilinde yapılmaya Bursa ipekböcekçiliği Araştırma Enstitüsünün kuruluş tarihi olan 1888 yılı ile başlar. Cumhuriyetin ilanından sonra 1926 yılında 859 sayılı kanunla Türkiye’de tohum üretimi, ipekböceği bakım ve beslemesi ile ilgili hususlar hukuki teminat altına alınmıştır.
image
Cumhuriyet’in kurulmasından sonra, Atatürk’ün “Kooperatif yapmak, zeka ve maharetleri, maddi ve manevi güçleri birleştirmektir” sözünden hareket ederek ülkemizde koza üretimini korumak ve arttırmak amacıyla 1940 yılında Bursa, Bilecik ve Adapazarı’nda ilk Kooperatifler kurulmuştur. Birlikten kuvvet doğar ilkesiyle bu kooperatifler birleşerek 11 Mayıs 1940 tarihinde S.S. Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliğini (KOZABİRLİK) kurmuşlardır.
İlk kuruluş yıllarından sonra yurt çapında gelişmeye çalışan Birliğimiz, 1944 yılında Edirne’de, 1951 yılında Mihalgazi’de ve 1984 yılında Alanya’da kooperatifler açmış, kozanın dışında kooperatif bölgelerinde yetişen pamuk, zeytin, zeytinyağı ve ayçiçeği alımlarında bulunmuştur. Marmara bölgesinde zeytinciliğin yaygınlaşmasıyla Marmarabirlik’in kurulması sonucu Birliğimiz zeytin ve zeytinyağı ile ilgili bazı kooperatiflerini 1955 yılında bu Birliğe devretmiştir. Birliğimiz bir süre daha pamuk alımında bulunmuşsa da daha sonra bunlardan vazgeçerek sadece koza alımıyla ilgilenmiştir.
Japonların uzun yıllar süren çalışmaları sonucu 1946 yılında Dünya ipekböcekçiliğinde bir çağ değişimi yapan ve o güne kadar beslemeye alınan ırklara nazaran ipek verimliliğinin yüksekliği, hayat devrelerinin kısalığı ve hastalıklara dayanıklılık gibi birçok üstün özelliklere haiz polihibrid türler, ilk defa 1953 yılında Avrupa’ya gelerek 4-5 yıllık bir denemeden sonra bu bölgede beslenmeye başlamıştır.
Ülkemizde yetiştirilen yerli ırk ipekböceğinin verimliliğinin düşüklüğü ve çeşitli hastalıklara karşı dayanıksız olması sebebiyle 1963 yılında Tohum Üretim İşletmemiz kurulmuştur. Bu işletmemizde hastalıklara karşı dayanıklı, kutu başına verimliliği yüksek polihibrid ipekböceği tohumunun üretilmesi bir Japon firması ile işbirliğine gidilerek sağlanmıştır. Ülkemizin ihtiyaç duyduğu ipekböceği tohumları bu tarihten itibaren Birliğimiz bünyesindeki Tohum Üretim İşletmesince üretilmektedir. Ülkemiz Dünyada kendi tohumunu üretebilen birkaç Ülkeden biridir.
1980 yılında dönemin en modern Japon teknolojisi ipek filatür ve bükme fabrikamız kurulmuştur. Bu fabrikamızda bir süre ipekli kumaş ve halı imalatçılarının talepleri karşılanmış, Dünya standartlarına uygun, kaliteli ham ve bükülmüş ipek ipliği üretimi gerçekleştirilmiştir. Ancak bu fabrika Çin’in 1990’lı yılların başında çok ucuz fiyatlarla ipek ipliği satmaya başlaması nedeniyle 1995 yılında kapanmak zorunda kalmıştır.
Yaş koza üretiminde Dünya rekoltesinin yaklaşık %80’ini oluşturan Çin, Hindistan ve Özbekistan’da son yıllarda üretimde meydana gelen azalmalar, ipek ipliğinin kullanım alanlarının önceki yıllara göre artması nedeniyle 1990’lı yılların başında başlayan ve 2000-2001 yıllarında 15-20 $ seviyesine inen ham ipek ipliği fiyatlarındaki artış eğilimi dikkate alınarak Ülkemizde üretimi yapılan ipekböceği kozalarından ipek ipliği üretimi yapılması amacıyla 2009 yılında üretime alınan Mayıslar Köyünde Sarıcakaya Eskişehir’de Birliğimizce kurulan Koza Çekim tesisimizde ipekböceği kozasından ham ipek ipliği üretimine tekrar başlanılmıştır.
Birliğimiz halen Bursa, Bilecik, Adapazarı, Eskişehir ve Alanya bölgelerindeki kooperatifleriyle hem kooperatif bölgelerinde hem de üretim yapılan ve potansiyel olan diğer bölgelerde (Diyarbakır, Hatay, Muğla/Köyceğiz, İzmir/Ödemiş, Batman/Sason) faaliyetine devam etmekte olup 3.344 kayıtlı ortağı bulunmaktadır.
4572 sayılı kanunun 16.06.2000 tarihinde yürürlüğe girmesiyle Birliğimiz özerk bir yapıya kavuşmuştur. Bu sayede Birliğimiz ipekçilik sektöründe yaşanan ve yaşanabilecek olumsuzluklara hızlı bir şekilde müdahale edebilmektedir.
Birliğimiz iyi fiyat uygulamalarının yanında, üreticinin bilinçli bir şekilde üretim yapmasına, dolayısıyla da üretim kayıplarının en alt seviyeye çekilmesine yönelik olarak tüm üretim bölgelerimizde köy-köy eğitim çalışmaları düzenlemekte, yine bu çalışmalar kapsamında tüm böcekhaneler
Birliğimiz imkanları ile Birliğimiz teknik elemanlarınca ilaçlanarak dezenfekte edilmekte olup, üretici ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ücretsiz dut fidanı vermektedir.